Pinus sylvestris - Áÿë áîð

Pinus sylvestris - Áÿë áîð

Ïðîèçõîä: Áåëèÿò áîð å âèä áîð ðàñçïðîñòèðàù ñå îò Åâðàçèÿ, âàðèðàù îò Çàïàäíà Åâðîïà äî Èçòî÷åí Ñèáèð, íà þã äî Êàâêàçêèòå ïëàíèíè è Àíàäîëà è íà ñåâåð äî äîáðå â Àðêòè÷åñêèÿ êðúã â Ñêàíäèíàâèÿ.

Ó íàñ áåëèÿò áîð ñå ñðåùà åñòåñòâåíî ãëàâíî â Ðèëî-Ðîäîïñêèÿ ïëàíèíñêè ìàñèâ, ïî-îãðàíè÷åíî è â äðóãèòå ïëàíèíè.  Ñòàðà ïëàíèíà ñà çàïàçåíè ñàìî åäèíè÷íè äúðâåòà. Îñâåí åñòåñòâåíîòî ðàçïðîñòðàíåíèå, áåëèÿò áîð å íàé-øèðîêî êóëòèâèðàíèÿò íàø èãëîëèñòåí âèä. Ïðåäïî÷èòà ïî-ãîëåìèòå âèñî÷èíè â ïëàíèíàòà – îò 500 äî 2200 m íàäìîðñêà âèñî÷èíà. 

Õàáèòóñ: Ñòúáëîòî ìó å ïðàâî, êðàñèâî è ñòðîéíî. Âèñîêî å äî 50 m è äåáåëî äî 1,5 m. Êëîíèòå ìó ñà ðàçïîëîæåíè íà ïðúñòåíè (ïðåøëåíè), ïî êîèòî ìîæå äà ñå ïðåáðîÿò ãîäèíèòå ìó. Áåëèÿò áîð æèâåå äî 600 ãîäèíè. Ñòàðèòå áîðîâå èìàò äåáåëà è íàïóêàíà òúìíîêàôÿâà êîðà, à ìëàäèòå áîð÷åòà — òúíêà, ÷åðâåíèêàâîêàôÿâà.  ãîðíàòà ÷àñò íà äúðâîòî êîðàòà å ïî-ñâåòëà è èçãëåæäà îëþùåíà.

Ëèñòà: Èãëè÷êèòå ìó ñà äúëãè äî 7 cm, ñèâî- çåëåíè, ïî- ðåõàâè, óñóêàíè îêîëî îñòà ñè è ñà ðàçïîëîæåíè ïî äâå âúðõó ñïåöèôè÷íè ñêúñåíè êëîíêè, íàðå÷åíè áðàõèáëàñòè, êîèòî îáõâàùàò îñíîâàòà íà èãëèöèòå êàòî êúñà òðúáèöà. Áåëèÿò áîð å âå÷íîçåëåí, çàùîòî èãëè÷êèòå ìó îñòàâàò ïî êëîí÷åòàòà äî ïåò ãîäèíè è íå îïàäàò âñè÷êè åäíîâðåìåííî â åäíà ãîäèíà.

Ïëîäîâå: Áîðúò öúôòè ïðåç àïðèë è ìàé. Òîãàâà ñå èçâúðøâà îïðàøâàíåòî. Ïúïêèîòå ñà çàñìîëåíè. Øèøàðêèòå ñà äúëãè 2- 7 ñì. è èìàò ñèâ ïðúñòåí îêîëî ïúïø÷åòî, óçðÿâàò ïðåç âòîðàòà ãîäèíà. Òàêà íà åäíî è ñúùî áîðîâî äúðâî ìîãàò äà ñå âèäÿò è ñóõè, è çåëåíè øèøàðêè. Õàðàêòåðíà òÿõíà îñîáåíîñò å, ÷å âúðõîâåòå èì ñî÷àò íàâúòðå, â ïîñîêà êúì îñíîâàòà íà ñúîòâåòíèÿ êëîí/öåíòúðà íà äúðâîòî.  Ëþñïèòå èì èçñúõâàò è ñå îòâàðÿò ÷àê ïðåç òðåòàòà ãîäèíà, êîãàòî ñåìåíàòà óçðåÿò. Ñíàáäåíè ñà ñ öèïåñòî êðèëöå, êîåòî èì ïîìàãà äà ëåòÿò, ïîäåòè îò âÿòúðà, è äà ñå çàñÿâàò ñàìè.

Ìåñòîîáèòàíèå: Âèäîâåòå ñå ñðåùàò ïðåäèìíî íà ïî-áåäíè, ïÿñú÷íè ïî÷âè, ñêàëíè èçâîðè, òîðôåíè áëàòà èëè â áëèçîñò äî ãîðñêàòà ãðàíèöà. Íà ïëîäîðîäíè ìåñòà áåëèÿò áîð ñå êîíêóðèðà ñ äðóãè, îáèêíîâåíî ñìúð÷îâè èëè øèðîêîëèñòíè äúðâåñíè âèäîâå.

Èçïîëçâàíå: Áåëèÿò áîð ñå èçïîëçâà øèðîêî â ñòðîèòåëñòâîòî è ìåäèöèíàòà. Îò ñìîëàòà ñëåä õèìè÷åñêà ïðåðàáîòêà ñå ïîëó÷àâàò òåðïåíòèí, êîëîôîí, êàòðàí, à îò äúðâåñèíàòà – õàðòèÿ è èçêóñòâåíè âëàêíà, îò êîèòî ñå òúêàò ïëàòîâå. Ìëàäàòà êîðà ñå èçïîëçâà çà ùàâåíå íà êîæè. Ñ áîðîâè øèøàðêè âúëíàòàñå áîÿäèñâà òúìíîñèíüî. Îò ñåìåíàòà ñå ïîëó÷àâà áåçèð, ñ êîéòî ñå ïîëèðàò ìåáåëèòå.

Îñîáåíîñòè: